Tajemniczy Ogród stał się miejscem praktyk leśno-ogrodniczych uczennic i uczniów Waldorfskiego Liceum Ogólnokształcącego im. C.K. Norwida w Bielsku-Białej. Projekt „Ogród Pamięci”, którego autorką była Anna Barabasz został zrealizowany we współpracy Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Bielsku-Białej, Klubu Gaja, Urzędu Miasta Bielsko-Biała i Waldorfskiego  Liceum Ogólnokształcącego w Bielsku-Białej.  Na całość praktyk, które odbyły się w dniach 13-17 maja, złożyły się 4 narracje – o mieście, ludziach, miejscu i o sobie. Młodzież pracowała ze wsparciem zespołu eksperckiego m.in. Jacka Bożka z Klubu Gaja.

Klub Gaja miał okazję i wielką możliwość pięciodniowej pracy z młodzieżą z Waldorfskiego Liceum Ogólnokształcącego w Bielsku-Białej w Tajemniczym Ogrodzie. Tajemniczy Ogród, który powstał na niegrzebalnej części cmentarza żydowskiego w Bielsku-Białej z inicjatywy Klubu Gaja, Gminy Wyznaniowej Żydowskiej i Urzędu Miasta Bielska-Białej jest miejscem gdzie spotykają się ze sobą, często rozdzielane od siebie światy ekologii, sztuki, historii czy polityki społecznej.

Projekt „Ogród Pamięci,  który trwał pięć dni, w mieście, na bielskim kirkucie i w Tajemniczym Ogrodzie, był dla licealistek i licealistów czasem przekraczania granic – pomiędzy sacrum i profanum, dawniej a dziś, kultury i natury. Młodzież pracowała z czterema opowieściami – o mieście, ludziach, miejscu i o sobie przy wsparciu zespołu eksperckiego, w którego skład weszli: Magdalena Molenda (UM Bielsko-Biała), Dariusz Gajny (UM Bielsko-Biała), Dorota Wiewióra (Gmina Wyznaniowa Żydowska w Bielsku-Białej), Jacek Bożek (Klub Gaja), Anna Barabasz (Waldorfskie Liceum Ogólnokształcące w Bielsku-Białej). 

Tajemniczy Ogród to miejsce szczególne, gdzie styka się tajemnica ludzkiego życia, natury i przemijania. Miejsce przenikania się tego, co niepoznawalne z codziennością życia w mieście. Wykorzystując możliwości, które daje przestrzeń Tajemniczego Ogrodu, przez kilka dni Jacek Bożek z Klubu Gaja prowadził z młodzieżą zajęcia opierając się na swoich autorskich warsztatach – Ścieżka Ciszy i Kamienia, Wydeptywanie i Drzewo-Słowo-Wiatr. Każdy dzień praktyk zaczynał się i kończył Ścieżką Kamienia – kręgiem, w którym uczestniczki i uczestnicy dzielili się uwagami, emocjami i dyskutowali wykorzystując Mówiący Kamień. Metoda ta pomaga skupić się na słuchaniu i odczuwaniu innych uczestników, głos w kręgu ma  tylko ta osoba, która trzyma w ręku Mówiący Kamień.

Kolejnym elementem pracy z młodzieżą był warsztat Wydeptywania – spacerów w milczeniu w głąb Tajemniczego Ogrodu, ku sakrum przyrody będącym sercem tego miejsca. Milczenie umożliwia uczestnikom skupienie się na uczuciach, które pojawiają się w kontakcie z dziką przyrodą w przestrzeni miejskiej. Podczas kolejnych warsztatów Drzewo-Słowo-Wiatr licealistki i licealiści skupili się na poszukaniu jednego słowa, które połączyło ich doświadczenie ciszy z kręgiem opowieści i przyrodą miejsca. Słowa w formie land artu,  zanurzyły się w zieleń Tajemniczego Ogrodu i tam pozostały.

Uczestniczki i uczestnicy praktyk wzięli także udział w warsztatach o pszczołach i kulach kwietnych oraz pracach porządkowych prowadzonych przez edukatorki i edukatorów Klubu Gaja. Dziękujemy wszystkim uczestniczkom i uczestnikom oraz współorganizatorom  za wspólną pracę i nowe doświadczenia.

„Ogród Pamięci”

Tekst: Anna Barabasz

W maju 2024 zagłębiliśmy się w Ogród Pamięci. Pięć dni spędzonych na bielskim kirkucie to czas przekraczania granic – pomiędzy sacrum i profanum, dawniej a dziś, kultury i natury. Międzypokoleniowo, w poprzek historii, wzdłuż rzeki płynącej przez miasto aż do celu.

Co było tym celem?

Zależało nam, by stworzyć przestrzeń do refleksji nad pytaniem o życie i jego wyjątkowość. O zrozumienie, jaki jest związek człowieka z ziemią, roślinami i zwierzętami oraz jakie problemy powstają w wyniku stosowania technologii i współczesnych stosunków społecznych. 

Staraliśmy się skupić na specyfice czasów, w których żyjemy i działaniach, za które ponosimy współodpowiedzialność. Pracować nad zrozumieniem, czym jest społeczeństwo różnorodne, wieloetniczne i wielokulturowe i jaka jest jego wartość.

Żeby stało się to możliwe, skupiliśmy się na tym, by nasze działania miały charakter interdyscyplinarny. Połączyliśmy bowiem w tym projekcie elementy historii, socjologii lokalności, zagadnienia tożsamości i ciągłości historycznej miasta oraz regionu, problematykę architektoniczno-urbanistyczną, architektury krajobrazu ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień funkcjonalności tkanki miejskiej, małej retencji i odwrotu od betonozy a także spraw związanych z międzysektorowością, funkcjonowaniem i finansowaniem JST i NGO.

Na całość złożyły się cztery narracje:

Opowieść o mieście – punktem wyjścia projektu była uświadomiona obecność w przestrzeni miejskiej i uważna obserwacja przenikania się tkanki miejskiej, mocno zurbanizowanej z terenami zielonymi, stanowiącymi obszary rekreacyjne, wytchnieniowe. Podczas spaceru badawczego Młodzież zapoznała się ze specyfiką terenów zielonych, ich przeznaczeniem i sposobem eksploatacji a także standardami dotyczącymi adaptacji do zmian klimatu i małej retencji oraz jakością infrastruktury i profilem przeznaczenia. Obszarem badawczym będą m.in. Park Włókniarzy, Plac Wojska Polskiego, Plac Chrobrego oraz ścieżki piesze i trasy łączące wymienione miejsca. Spacer zakończył się w siedzibie Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Bielsku-Białej.

Opowieść o ludziach – to trzy spotkania:

Spotkanie pierwsze: z członkami Gminy Wyznaniowej Żydowskiej pozwoliło Młodzieży na poznanie ludzi i historii, które stanowią o wieloetniczności i wielokulturowości miasta. Spotkanie to było nie tylko historycznym komponentem praktyk, ale pozwoliło też na zrozumienie ciągłości procesów tożsamości i kultury.

Spotkanie drugie: ze środowiskiem Klubu Gaja – ludźmi, który o swojej misji mówią, iż jest to: „Praca dla Ziemi – Gai. Zachowanie środowiska naturalnego i różnorodności biologicznej dla nas i dla przyszłych pokoleń. Budowanie przyszłości opartej na współzależności, współodczuwaniu i współpracy”.

Spotkanie trzecie: z samorządem – ludźmi, którzy na co dzień zajmują się gospodarowaniem w gminie – czyli podstawowej jednostce podziału administracyjnego kraju. W tym przypadku były to osoby z Urzędu Miasta Bielsko-Biała. Osoby wyjątkowe, bo stanowiły doskonały przykład realizacji zadań w ramach współpracy międzysektorowej, czyli z organizacjami pozarządowymi, sektorem biznesu oraz grupami nieformalnymi, inicjatywami mieszkańców w ramach działań typu: wolontariat, inicjatywy obywatelskie czy budżet obywatelski. 

Opowieść o miejscu – epicentrum projektu stanowił bielski kirkut, czyli żydowski cmentarz wraz z materialnymi i niematerialnymi elementami kultury. Jako że miejsce jest – cytując Yi Fu Tuana – „uczłowieczoną przestrzenią” to tu właśnie spotykają się sfery sacrum i profanum, przeszłość i przyszłość, kultura i natura. Na terenie kirkutu zrealizowane zostały zajęcia w ujęciu holistycznym – młodzież stopniowo zagłębiała się w działania o charakterze edukacyjnym z zakresu historii, antropologii, dendrologii, botaniki, ogrodnictwa i prac porządkowych.

Opowieść o sobie – ważną częścią praktyk były zajęcia archiwistyczne, każda bowiem z naszych uczennic i uczniów prowadziła dziennik praktyk, w formie sprawozdawczej i dokumentacyjnej. Podczas tygodnia praktyk każdy notował swoje spostrzeżenia, gromadził materiały w formie kopii (na papierze) kory, macewy, pisma, liści czy poglądowych rysunków z zajęć. To również czas na własne uwagi, notatki z rozmów, wywiady z naszymi gospodarzami i ekspertami. 

Projekt: Ogród Pamięci – stanowił element dydaktyczny realizowany w Waldorfskim Liceum Ogólnokształcącym w Bielsku-Białej. Autorką projektu była Anna Barabasz.

ORGANIZATORZY:

Klub Gaja, Gmina Wyznaniowa Żydowska w Bielsku-Białej, Urząd Miasta Bielsko-Biała, Waldorfskie Liceum Ogólnokształcące w Bielsku-Białej

Zespół ekspercki: Magdalena Molenda (UM Bielsko-Biała), Dariusz Gajny (UM Bielsko-Biała), Dorota Wiewióra (Gmina Wyznaniowa Żydowska w Bielsku-Białej), Jacek Bożek (Klub Gaja), Anna Barabasz (Waldorfskie Liceum Ogólnokształcące w Bielsku-Białej).